Tegen 2030 zouden er veel meer Vlaamse gemeenten moeten fuseren, stelt een nieuwe academische studie in opdracht van de Vlaamse regering. En als dat niet vrijwillig lukt, moet de Vlaamse overheid vanaf dan ook fusies kunnen verplichten.
Waarom gaan voor een fusie?
Vandaag leeft de fusie- of samenwerkingsgedachte bij meerdere lokale besturen en wordt ze ook actief gepromoot door de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur, Bart Somers. Bij de overweging om al dan niet te fuseren, telt niet alleen het financiële aspect. De schaalgrootte van de besturen speelt ook een rol. Van elk lokaal bestuur wordt immers vaak dezelfde inspanning verwacht, al beschikken ze niet allemaal over dezelfde middelen. Dat komt doordat gemeenten overheidsfinanciering krijgen in functie van het aantal inwoners. Een grote gemeente krijgt met andere woorden meer middelen en dus ook meer mogelijkheden om te investeren en haar burgers te servicen. In verhouding telt Vlaanderen vooral kleine besturen.
De Vlaamse fusiebonus is voor veel lokale besturen een sterke incentive richting fusie. De fusiebonus is voor veel lokale besturen een heel concrete incentive om de stap te zetten naar een fusie. Ook al hebben kleine gemeenten andere uitdagingen dan de grote steden, geen enkel bestuur ontsnapt aan de demografische evoluties en de uitdagingen op vlak van klimaat, digitalisering, ruimtelijke ordening, duurzaamheid, gezondheid … Iedere gemeente wil voor zijn inwoners de juiste randvoorwaarden creëren voor economische activiteiten, de juiste keuzes maken in een omgevings-, mobiliteits- en woonbeleid en een bloeiend vrijetijds- en verenigingsleven stimuleren.
Wat zeggen de tegenstanders?
Er is geen enkel bewijs dat grotere gemeenten beter bestuurd worden dan kleinere lokale besturen. Meestal zijn het de grotere gemeenten/steden die een enorm budget hanteren qua uitgaven en financieel in de slechtste papieren zitten. Daarmee samenhangend hebben de grotere steden ook meestal een overvloed aan personeel. Fusies tussen gemeenten zijn een belangrijk politiek gegeven voor de inwoners. Het lijkt dan ook aangewezen om die plannen eerst te laten beoordelen door het kiezerspubliek van de betrokken gemeenten. Dat zou dan tenminste een democratisch draagvlak geven aan die plannen. Er is in Vlaanderen nooit een ernstige poging gedaan om eens het takenpakket van de lokale besturen te bekijken. Bovendien zijn er ook vele overlappingen tussen de bevoegdheden tussen de gemeenten, de provincies en de Vlaamse overheid. Waardoor er veel regels bestaan en dubbele administraties.
Fusie als oplossing ? Of zijn er andere ?
Het landschap van de lokale besturen is onoverzichtelijk en budgettair zeer duur: provincies, regio’s, gemeentelijke samenwerkingsverbanden, ziekenhuisregio’s, intercommunales, kerkbesturen, politiezones, veiligheidszones etc. Het zou meer dan nuttig zijn om hierin eens te saneren.
De volgende Vlaamse regering moet zeker als prioriteit hebben om eens eindelijk werk te maken van een doorgedreven administratieve vereenvoudiging plus bestuurlijke sanering. Welke gemeenten zijn al gefuseerd of zijn van plan om te fuseren?
Het jaar 2019 begon in Vlaanderen met zeven nieuwe gemeenten. Het waren de eerste fusies sinds 1983 (Antwerpen) en 1977 (honderden andere gemeenten). In zes van de zeven gevallen ging het om een fusie van twee gemeenten: Aalter (Aalter en Knesselare), Deinze (Deinze en Nevele), Kruisem (Kruishoutem en Zingem), Oudsbergen (Meeuwen-Gruitrode en Opglabbeek), Pelt (Neerpelt en Overpelt) en PuursSint-Amands (Puurs en Sint-Amands). Daarnaast vormen het vroegere Lovendegem, Waarschoot en Zomergem nu Lievegem.
Bij de zeven trajecten voor 2025 gaat het telkens om een mogelijke fusie van twee gemeenten: Antwerpen en Borsbeek (?) , Bilzen en Hoeselt, Borgloon en Tongeren, Ham en Tessenderlo, Lochristi en Wachtebeke, Lokeren en Moerbeke, en Ruiselede en Wingene.
Kernwoorden: fusies, voor en nadelen, lokale besturen
Bronnen:
https://landing.bdo.be/nl/tothepoint-nl/zin-of-onzin-van-gemeentefusies/,
https://www.knack.be/nieuws/belgie/politiek/tien-bemerkingen-bij-de-impuls-tot-gemeentefusies/,
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/10/14/studie-gemeentefusies/
