Meer en meer steden en gemeenten werken met freelancers of externe bedrijven. Bijvoorbeeld om bouwvergunningen te beoordelen. “Een onrustwekkende evolutie”, vindt de vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). Die bezorgdheid van de VVSG is terecht, reageert Lieven Janssens, onderzoeker bestuurskunde aan de Universiteit van Antwerpen en burgemeester van Vorselaar. “We moeten meer inzetten om van lokale besturen een aantrekkelijke werkomgeving te maken.”
Opvallend is dat die bezorgdheid ook bij andere publieke sectoren aan de orde is. De zorgsector trok reeds eerder aan de alarmbel. “De inzet van projectstaffing in de zorg groeit meer en meer uit tot een verdienmodel en dreigt de zorgsector, die al zo zwaar onder druk staat, meer en meer te ontwrichten. Het is een sector die gefinancierd wordt met overheidsmiddelen; commercialisering van de inzet van personeel zou niet mogelijk mogen zijn.” (Zorgnet-Icuro)
Knelpuntberoepen
“Nog geen enkele voldoende gediplomeerde kandidaat heeft zich aangeboden”, zucht burgemeester Dieter Wouters (CD&V) van Wuustwezel. “Omgevingsdossiers kan je niet laten liggen, dus zijn we blij met de oplossing die we gevonden hebben.”
Ook in Geetbets worden de bouwaanvragen mee verwerkt door een freelancer. “Dat kost ons veel geld”, zegt burgemeester Jo Roggen (Open VLD). “Voor die twee dagen waarop we hem laten komen, zou ik een voltijdse kracht kunnen betalen.” Collega-burgemeester Wouters maakt zich zorgen. “Ik hoop dat we niet de weg van de zorg op gaan: dat mensen ontslag nemen om dan via een dienstenbedrijf hier net hetzelfde te komen doen.”
Bedrijven bieden freelancers aan
Mondea, met dochterbedrijf Servantes en Public Staffing zijn spelers die personeel leveren aan gemeenten. Beide bedrijven hebben samen rond de 200 personeelsleden ter beschikking voor de Vlaamse steden en gemeenten. Ze beweren in 150 tot 200 van de 300 Vlaamse gemeenten actief te zijn. Daar moet je dan nog een aantal kleinere spelers bij optellen. Ook enkele intercommunales leveren op die manier personeel aan gemeenten. Als je alles samen bekijkt, kan je rustig stellen dat vrijwel elke Vlaamse gemeente vroeg of laat een beroep doet op deze vorm van tewerkstelling.
Het is een evolutie die in verschillende richtingen werkt. Soms is een freelancer een ‘frisse wind’ die voor innovatie zorgt, maar soms zijn de andere arbeidsomstandigheden van freelancers een bron van spanning in een team. In de zorgsector zijn die verhalen bekend.
Er is niet één oplossing
“We zaten onlangs samen met alle Limburgse burgemeesters en dan hoor je dat wel: iedereen heeft ermee te maken”, vertelt Marco Goossens, burgemeester van Oudsbergen. Ook in Oudsbergen springt er af en toe iemand bij op ruimtelijk ordening, en ook het diensthoofd Vrije Tijd is er freelance. “Maar dat is maar tijdelijk. Al blijven we nood hebben aan nieuwe mensen.”
“We moeten vooral een aantrekkelijke werkgever zijn”, zegt Goossens. “En eerlijk gezegd: de fusie heeft daarbij geholpen.” Oudsbergen ontstond in 2019 uit het samengaan van Opglabbeek en Meeuwen-Gruitrode. “Als kleine gemeente moeten je mensen alles kunnen”, gaat Goossens verder. “Maar in een grotere gemeente kan je personeel laten specialiseren en doorgroeien. Dan heb je iets te bieden als organisatie.” Een herkenbare uitspraak, maar het toont ook hoe gemeenten met mekaar de concurrentie aangaan.
Al is schaalvergroting niet altijd een oplossing. Turnhout is al een centrumstad en werkt als “Regio in Transitie” samen met Oud-Turnhout, Beerse, Vosselaar en sinds kort ook Kasterlee en Lille. “Wat Genk en Hasselt nu gaan doen, doen wij al 20 jaar”, zegt Piet van Miert (N-VA) burgemeester van Turnhout. “Maar geschikt personeel vinden, blijft moeilijk.” Naast de functie van algemeen directeur van de stadsadministratie lopen er nog twee sollicitatieprocedures voor managementfuncties. “Die plekken worden momenteel inderdaad door externen ingevuld.”
Meer kosten, minder expertise
Hoeveel van het lokale budget er op die manier besteed wordt aan dienstverlenende bedrijven, is niet bekend. Maar de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten merkt wel duidelijk een toename in de uitbesteding van taken door lokale besturen en maakt zich zorgen.
“Niet alleen door het kostenplaatje, want dat is niet houdbaar. Maar ook: wat gebeurt er met de expertise? Ruimtelijke ordening bijvoorbeeld is een kerntaak van de gemeenten. Om daar onafhankelijk in te kunnen handelen, moet je die kennis zelf in huis hebben”, zegt Nathalie Debast van de VVSG.
“Een bouwaanvraag loopt soms vijf of zeven jaar, zeker als er beroep wordt aangetekend bijvoorbeeld. Dan is het wel belangrijk dat er continuïteit is, ook voor het vertrouwen van burger”, bevestigt Dieter Wouters, burgemeester van Wuustwezel. “Met eigen personeel bouw je die continuïteit op.”
Alexandra Thienpont (CD&V), burgemeester van Kortenberg, geeft het voorbeeld van het diensthoofd Burgerzaken in haar gemeente. Die gaat binnenkort met pensioen. “Dat is een pak ervaring die vertrekt. Die ervaring moet opnieuw worden opgebouwd. Dat kan niet met externen, maar voorlopig zal het dat wel worden.”
Meer bestuurskracht is dringend nodig
“De lokale overheden zijn de overheden van de toekomst. Ze kregen er de laatste jaren steeds meer bevoegdheden bij: de OCMW’s, integrale veiligheid enzovoort”, zegt Lieven Janssens, onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen én burgemeester van Vorselaar. “We zien die outsourcing gebeuren onder onze ogen en we moeten ons daar echt vragen bij stellen.”
Met al die extra taken zou eigenlijk moeten geïnvesteerd worden in de bestuurskracht van gemeenten, vindt Lieven Janssens, maar hij ziet weinig van die broodnodige investeringen: “Dat gemeenten taken moeten uitbesteden aan freelancers wijst eerder op het tegendeel.”
Hebben we dan toch de statutaire ambtenaar te snel weggegooid ?
Bron:
