In 2022 waren er meer dan 14.000 openstaande vacatures bij lokale besturen, en het ziet ernaar uit dat dit aantal zal stijgen omdat bijna een op de vier medewerkers binnen tien jaar met pensioen gaat. In totaal werken er ongeveer 193.000 mensen bij de lokale besturen in Vlaanderen, wat neerkomt op zo’n 150.000 voltijdse banen. Door het tekort aan personeel op de arbeidsmarkt moeten sommige lokale besturen hun dienstverlening aanpassen, zoals het verkorten van openingstijden of tijdelijke sluiting van bepaalde diensten.
Antwoorden van de Vlaamse Regering op de arbeidskrapte
We zitten vandaag in een ‘war for talent’ en ook de gemeentebesturen ontsnappen niet aan de problemen die een krappe arbeidsmarkt met zich meebrengt, waar veel meer vacatures zijn dan dat er op dit moment mensen zijn die de capaciteiten, de talenten, de mogelijkheden hebben om die vacatures in te vullen. Volgens Minister Bart Somers heeft de Vlaamse Regering middelen en instrumenten gezocht en ook gevonden om gemeenten beter te wapenen om die strijd aan te gaan.
De nieuwe rechtspositieregeling
Het nieuwe kaderbesluit rechtspositieregeling dat sinds maart van dit jaar van kracht is, is één van de belangrijkste hervormingen in het lokaal hr-beleid van de voorbije decennia. Lokale autonomie staat daarin voorop, en het geeft de lokale besturen zuurstof en ruimte om zelf de loon- en arbeidsvoorwaarden te bepalen.
Dit betekent concreet dat een bestuur vandaag met die nieuwe rechtspositieregeling dezelfde extralegale voordelen kan toekennen als in de private sector. Zo kunnen de besturen een cafetariaplan invoeren, een eigen loonhuis uitbouwen met specifieke accenten naar die posities die men belangrijk vindt, allerhande cheques toekennen zoals sport- en cultuurcheques en ecocheques, enzovoort.
Het is nu aan de besturen om aan de slag te gaan met de nieuwe mogelijkheden die het kaderbesluit hen biedt.
Continuïteit van dienstverlening
Er werden ook verschillende vragen gesteld over de impact van het tekort aan personeel op de dienstverlening. We kampen inderdaad met een fundamentele krapte op de arbeidsmarkt en die begint door te wegen, waardoor er ook gaten kunnen vallen bij lokale besturen. En hier en daar vallen er ook effectief gaten.
Lokale besturen moeten zorgen dat hun dienstverlening blijft draaien, ook als er tijdelijk gaten vallen in de organisatie. Lokale besturen kunnen in sommige gevallen ook een beroep doen op de private sector voor bepaalde taken.
Discussie over opleiding en diploma’s: maatschappelijk werkers
In ieder geval valt het niet aan te raden dat de besturen bij de aanpak van het personeelstekort een ‘one size fits all’-principe toepassen. Voor de invulling van sommige functies, zoals de maatschappelijk werkers en de positie die zij innemen in een lokale gemeenschap –, zijn specifieke acties nodig , naast de bijkomende flexibiliteit die het nieuwe kaderbesluit RPR biedt.
De eerste actie betreft de aanpassing van de diplomavoorwaarden die toegang geven tot de functie van maatschappelijk werkers in het OCMW. Hierover loopt een intensieve oefening met diverse stakeholders waaronder ministers van Welzijn en Onderwijs, de VVSG en ook federale collega’s.
Samenwerking tussen organisaties
Een meer structurele oplossing is volgens Minister Bart Somers opschaling. Sociale diensten met een of twee maatschappelijk werkers dreigen bij uitval gewoon stil te vallen. Dit doet zich niet zo snel voor bij grotere diensten. Het regiodecreet biedt besturen de mogelijkheid om regiomobiliteit te organiseren, zodat medewerkers tussen besturen gemakkelijker inwisselbaar zijn. Dat is dan het alternatief voor de fusie. Indien men denkt dat opschaling interessant kan zijn, kan die regiomobiliteit daarin misschien voor een stuk oplossingen bieden. Voorbeelden uit de regio Turnhout laten zien hoe schaalvergroting en samenwerking tussen gemeenten in de praktijk resultaten kan boeken.
