In tegenstelling tot andere overheidsniveaus zijn lokale besturen zelf verantwoordelijk voor de financiering van de pensioenen van hun statutaire medewerkers. Volgens de wet van 24 oktober 2011 over de nieuwe financiering van ambtenarenpensioenen betalen lokale besturen een pensioenbijdrage. Deze bijdrage omvat een basisbijdragevoet op de loonmassa van hun statutaire medewerkers en mogelijk een responsabiliseringsbijdrage. Deze laatste betreft een extra factuur die lokale besturen betalen wanneer de pensioenlast van hun gepensioneerde ambtenaren hoger is dan de basispensioenbijdrage die zij voor dat jaar betalen. Het grootste deel van de pensioenlasten rust dus op de besturen waarvan de basisbijdrage hoger is dan de pensioenlasten.
De voortdurende stijging van het aantal gepensioneerden en de sterk gestegen levensverwachting blijven zorgen voor een aanzienlijke toename van de pensioenuitgaven.
Minder statutairen verhogen op korte termijn de factuur
Omdat er steeds minder mensen als statutair zijn tewerkgesteld en er dus steeds minder bijdragen worden geleverd om die pensioenen te betalen, ontstaat op korte termijn een onevenwicht.
Het algemene aandeel contractuelen versus statutairen is door de jaren heen immers geëvolueerd van ongeveer 60/40 in 2013 naar 70/30 in 2020. Op korte termijn is dat iets voordeliger om terug naar statutairen te gaan, maar op lange termijn is dat dan weer veel nadeliger.
Pensioenen brengen dienstverlening in het gedrang
De pensioenuitgaven kunnen niet worden verminderd en dreigen andere lokale uitgaven en investeringen te belemmeren. We kennen het adagium dat je een euro maar één keer kunt uitgeven. Dit werd recent opnieuw duidelijk tijdens de studiedag van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) hier in het huis over dit onderwerp, met een interessant politiek debat met interessante politici.
In 2022 keerde het Gesolidariseerd Pensioenfonds 1,6 miljard euro uit aan pensioenen aan voormalige statutaire medewerkers. Voor 2028 wordt dit geschat op 2,4 miljard euro.
Een problematiek voor alle overheden
Omdat deze problematiek niet alleen de Vlaamse lokale besturen aangaat, maar ook de Brusselse en de Waalse gemeenten betreft, is volgens Minister Gwendolyn Rutten de problematiek ook al meermaals aangekaart in het Overlegcomité. Daar werd beslist tot de oprichting van een interfederale werkgroep die naar de verschillende problematieken moet kijken, dus niet alleen die van de pensioenen, maar ook de blijvende en terugkerende discussies over de financiering van politiezones en brandweerzones.
De thematiek is ook geagendeerd binnen de Interministeriële Conferentie Financiën en Begroting. Het Vlaamse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest hebben aangegeven solidair te zijn met de vragen die zijn geuit door het Waalse Gewest met betrekking tot de plaatselijke overheden.
Bronnen:
Bron: VVSG-studiedagPensioenfactuur houdt lokale besturen meer en meer in wurggreep
Bron: Vraag om uitleg van Koen Van den Heuvel aan Gwendolyn Rutten. Debat 20 02 2024
Bron: Vraag om uitleg van Kris Van Dijck aan Gwendolyn Rutten. Debat 20 02 2024
